Kara Ocak: Bakü Katliamı'nda neler yaşandı?

Kara Ocak ya da Azerice'de "Qara Yanvar", 1990 yılının Ocak ayında, Sovyet birliklerinin Bakü şehrine düzenlediği kanlı müdahaleyi anlatır. Bu olay, Sovyetler Birliği'nin çöküşüne giden yolda önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Bu yazıda, Kara Ocak olarak bilinen bu katliamın tarihsel arka planını, olayların seyrini ve sonuçlarını inceleyeceğiz.

1980'lerin sonuna doğru, Sovyetler Birliği'nde milliyetçi hareketler yükselişteydi. Azerbaycan'da, özellikle Dağlık Karabağ'ın statüsü konusunda Ermenistan ile yaşanan gerilim, bölgedeki etnik gerginlikleri alevlendirmişti. Azerbaycan halkı, Karabağ'ın Azerbaycan'a geri verilmesini talep ederken, Sovyet yönetimi bu talepleri bastırmaya çalıştı. Bu süreçte, Bakü'de büyük gösteriler ve protestolar düzenlendi.

19-20 Ocak gecesi Sovyet Ordusu, Bakü sokaklarına tanklarla, askerî zırhlı araçlarla ve silahlı birliklerle girerek sivillerin üzerine ateş açtı. Bu müdahale, Sovyetler Birliği'nin askerî gücünü göstermek ve Azerbaycan'daki milliyetçi hareketleri sindirmek amacıyla yapıldı. Resmi rakamlara göre, 147 sivil hayatını kaybetti, 800'den fazla kişi yaralandı. Ancak, bazı kaynaklar ölü sayısının çok daha fazla olduğunu iddia eder. Bu olay, Sovyet güçlerinin sivillere karşı toplu bir şiddet uygulaması olarak tarihe geçti.

Olay, sadece Azerbaycan'da değil, tüm Sovyetler Birliği'nde büyük yankı uyandırdı. Azerbaycan halkı arasında Sovyet yönetimine karşı öfke ve direniş duyguları pekişti. Bu, bağımsızlık hareketlerinin hız kazanmasına yol açtı.

Kara Ocak olayı, Sovyetler Birliği'nin iç çelişkilerini ve otoriter yönetimin sürdürülemezliğini gözler önüne serdi. Bu olay, Sovyetler Birliği'nin dağılma sürecinde önemli bir katalizör oldu. Azerbaycan, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti ve Sovyetler Birliği'nden ayrıldı. Kara Ocak, bu bağımsızlık sürecinin sembolik başlangıçlarından biri olarak görülür.

Dünya kamuoyu, Sovyetler Birliği'nin bu vahşi hareketine tepki gösterdi. Olay, Sovyetler Birliği'nin insan hakları ihlallerine dair uluslararası eleştirilerin artmasına neden oldu.

Her yıl, Azerbaycan'da 20 Ocak, "Kara Ocak" olarak anılır. Anma törenleri, kurbanların anısına düzenlenir ve bu olayın unutulmaması için çeşitli etkinlikler gerçekleştirilir. Bakü'de, olayda ölenler anısına bir anıt dikilmiştir.

Kara Ocak, sadece Azerbaycan tarihi için değil, Sovyetler Birliği'nin son dönemi ve modern dünya tarihi için de önemli bir dönemeçtir. Bu olay, askeri güçle halkın taleplerini bastırmanın ne gibi sonuçlar doğurabileceğini gösterirken, aynı zamanda milliyetçi hareketlerin ve bağımsızlık arayışlarının ne denli güçlü olabileceğine dair bir örnektir.

Kara Ocak, unutulmaması gereken bir trajedi olarak, gelecek nesillere barışın ve demokrasinin değerini hatırlatır.