İbrahimi dinlerde ilk insan olarak kabul edilen Adem kimdir?

Adem, İbrahimî dinlere göre Tanrı tarafından yaratılan ilk insandır. Bunun yanı sıra Adem, tüm insanlığın ve onların yaratıcılarıyla olan ilişkilerinin bir sembolü olarak da görülebilir.

Hristiyanlığa göre günah, Adem aracılığıyla dünyaya girmiştir. O, insanlığı doğası gereği günahkar yapardı. Bu nedenle Tanrı, insanları vaftiz ve çarmıha gererek özgür kılmak için İsa şeklinde Cennetten indi.

İslam genellikle günahın dünyaya insanlar aracılığıyla girdiği fikrine bağlı kalmaz. İslam'a göre Adem, Allah tarafından Cennette günah işlemesi için yaratıldı, böylece insanlar yeryüzünde yaşayabilsinler. İnsanlar Allah'ın bütün sıfatlarını yeryüzünde yaşayabilirler. Ancak insanın Cennet fikrini oluşturabilmesi ve geri dönüşü özleyebilmesi için önce cennette yaratılmış olması gerekir.

İnsan soyunun izini Adem'e kadar götürmeye çalışan İncil'de verilen gerçek tarihler, Yaratılışçılığı doğurmuştur. İnsan ırkının Adem'e kadar dayandığı fikri, ayrıca İslam'a Kur'an ayetleri ile girmiştir.

Michelangelo'nun Adem'in Yaratılışı freski

Mitolojik köken ve Etimoloji

Babil sürgünü, Tevrat anlatılarının dili ve kaynakları konusunda özel bir öneme sahiptir. Tevrat'ta kullanılan dilin kök ve kaynağının Sümer uygarlığına dayandığı ifade edilir. Sami ırkın Mezopotamya bölgesine gelmesi ve varlığını sürdürmesiyle Yahudi ve Hristiyanların kutsal kitaplarına Mezopotamya uygarlıklarına ait bir takım düşünce, inanış ve mitler de girmiştir. Yaratılış mitosu ve Tufan öyküsünde görülebileceği gibi Kitab-ı Mukaddes’te yer alan anlatımlarda net bir şekilde Mezopotamya'ya ait mitolojik unsurlar görülmektedir. Ancak Kitab-ı Mukaddes yazarları Mezopotamya’ya ait mitleri aynı şekilde değil, değiştirerek, eklemelerde bulunarak ve bir takım mitleri birbirine katarak, eklektik şekilde bir araya getirmişlerdir.

İbranicede “kızıl toprak” anlamına gelen Adam, Sanskritçede “Ada-Nath”dır ve “ad” kelimesi o dilde bütün kelimelerin önüne geldiğinde ilk anlamına gelmektedir. Türkçede ata diye kullanılan kelime pek çok eski kültürde aynı ses yapısıyla ve aynı anlamda kullanılmıştır (örneğin Samoa dilinde tata, Siyu dilinde atey).

Sümer mitolojisinde yaratılmış ilk insan ve ilk kral olan Adapa'nın diğer bazı unsurlarla birlikte isimsel olarak da Adem anlatılarının kökenini oluşturduğu düşünülmektedir. Adem'in çamurdan, eşinin ise kaburga kemiğinden yaratılması (Nin-Ti), cennetten kovuluş, yasak meyve, yılan, Adem’in bin yıla yakın yaşaması vb. temaları Sümer efsaneleri ile örtüşen motiflerdir.

Hristiyanlıkta Adem

Adem kıssası Eski Ahit'in Tekvin (Yaratılış) bölümünde anlatılır. Hristiyanlıkta Adem'in cennette işlediği o ilk günah, büyük bir öneme sahiptir. Aynı zamanda insanın ölüm sebebi olduğuna inanılır. Daha sonra Batılı din dışı filozofları da etkilemiş ve kapitalizmin temel önermelerinden biri haline gelmiştir.

Adem'in eylemi, Hristiyan öğretilerine göre, insanların doğuştan günah işleme arzusu olduğunu gösterir. Adem'in günahı yüzünden tüm çocukları kusurlu bir tabiatla doğarlar. Hristiyan inanışına göre Adem'in günahı tüm insanlığa geçmiştir ve İsa, bu günahı kaldırmak için gelen "Tanrı Kuzusu"dur, kendisini bu günah için feda etmiştir. Onun ölümüyle, insanlar artık günahlarının bir sonucu olarak ölmek zorunda kalmayacaklardı.

Hristiyanlığın ilk yıllarında, Adem'in günahı nedeniyle insanların şeytana ait olduğuna inanılıyordu. İsa kendini feda ederek Şeytan'a fidye ödemiş olur ve insanlık yeniden özgür olur. (fidye teorisi).

Alternatif olarak, "Tatmin edici teori", insanların ahlaki düzeyde Tanrı'ya borçlu olduğunu belirtir. Tanrı mükemmel olduğu ve insanlar olmadığı için, insanlar ve Tanrı birlikte yaşayamazlar. İnsanlar bu fidyeyi ancak canlarını vererek ödeyebilirdi. Tanrı ölümden kaçınmak için İsa kılığında yeryüzüne indi ve onun yerine öldü. İnsan olduğu için fidyeyi ödeyebildi ve Tanrı olduğu için ölümden sağ çıkabildi.(memnuniyet teorisi).

Hristiyanlar Adem’in yasaklanan ağaca yaklaştığı için büyük günah işlediğine, Tanrı’nın öfkesiyle karşılaştığına, günahının yeni doğan her çocuğa geçtiğine, bu sebeple günahkar olarak doğduklarından dolayı ancak vaftiz ve çarmıh edilerek cehenneme girmekten kurtulduklarına inanırlar. Bu günah inancı, Hristiyan felsefesi ve kültürünün ana fikrini oluşturur. Hristiyanlık inancında insan kötülüklerin içerisinde rehbersiz, günahı ile baş başa bırakılmıştır.

İlk Günah fikri, Hobbes gibi batılı seküler düşünürleri de etkiledi. İnsanların doğaları gereği kötü olacağı ve herkese karşı genel bir hareket etme dürtüsüne sahip olacağı fikri (herkesin herkesle savaş/bellum omnium contra omnes) ilk günah fikrine dayanmaktadır.

İslam'da Adem

Müslümanlar, Adem'in yaratılmış ilk insan ve ilk peygamber olduğuna inanırlar. Kur'an'da, Adem'in çamurdan yaratıldığına, Allah'ın ona diğer varlıklara öğretmediği isim koymayı, manalarını bulmayı öğrettiğine inanılır. Sonra bedenine ruhu üflediğini söylenir. Allah, meleklerin ona karşı secde etmesini istemiş, fakat İblis kibrinden ötürü ona secde etmemiştir. İblis bu yüzden cennetten kovulur.

Kur'an'da Adem ile eşinin aynı nefsden yaratıldığı ifade edilir. Adem ve Havva cennette Allah'ın kendilerine yaklaşmalarını yasakladığı yasaklanmış bir ağaçtan Şeytan'in onlara yalan söyleyerek kandırmasıyla meyve yerler. Bunun üzerine cennetten kovulurlar. Cennet bahçesinin ahiretteki cennetle aynı olup olmadığı ulema arasında tartışılır.

Kısas-ı enbiyâ göre, yaşamakta oldukları Adn cennetinden Adem Serendip adasına (Srilanka), Havva ise Etiyopya’ya indirilir. Daha sonra Mekke'de Arafat dağında buluşurlar. Bu kıssa, İslam kültüründe önemli bir yer kapsamaktadır.

Adem'in 1000 veya 2000 yıl yaşadığına dair Yahudilerin inancı Kur'an'da zikredilmez, İslamiyet'e hadislerle girmiştir. Buhari ve Müslim gibi güvenilen hadis kaynaklarına göre Adem'in boyu 60 ziradır (yaklaşık 35-48 metre).