22 Şubat Olayı nasıl gerçekleşti?

Türkiye'nin siyasi tarihinde askeri müdahaleler ve darbe girişimleri, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında sıkça görülen olaylar arasında yer alır. Bunlardan biri de 22 Şubat 1962 tarihinde yaşanan ve Albay Talat Aydemir liderliğinde gerçekleştirilen "22 Şubat Olayı"dır. Kara Harp Okulu merkezli bu ayaklanma girişimi, 27 Mayıs 1960 darbesinin yarattığı çalkantılı dönemin bir yansıması olarak tarihe geçti. Peki, bu olay nasıl gelişti, neden ortaya çıktı ve sonuçları ne oldu? Gelin, bu önemli dönüm noktasına yakından bakalım.

Olayın Kökeni: 27 Mayıs Sonrası Gerilimler

27 Mayıs 1960 darbesi, Türkiye'de Cumhuriyetin ilk askeri müdahalesi olarak büyük bir değişim yaratmıştı. Demokrat Parti iktidarını deviren Milli Birlik Komitesi (MBK), ülkeyi bir süre yönetmiş, ancak bu süreçte ordu içinde farklı görüşler ortaya çıkmıştı. Darbenin "devrimci ruhunu" koruma yanlısı subaylar ile sivillere yönetimi devretmeyi savunanlar arasında bir çekişme başlamıştı. 1961 seçimleriyle CHP-AP koalisyon hükümetinin kurulması, bazı subaylar tarafından "27 Mayıs ilkelerinden sapma" olarak görüldü. İşte bu atmosferde, Kara Harp Okulu Komutanı Albay Talat Aydemir, ordu içindeki huzursuzluğu bir eyleme dönüştürmeye karar verdi.

22 Şubat 1962: Ayaklanma Başlıyor

20 Şubat 1962'de, orduda "27 Mayısçı" subayların tasfiyesi için başlatılan atamalar ve gözaltılar, Aydemir'i harekete geçirdi. 22 Şubat günü, Kara Harp Okulu’nu üs olarak kullanarak bir darbe girişimi başlattı. Harp Okulu öğrencilerini ve kendisine sadık subayları organize eden Aydemir, hükümete karşı bir direniş sergilemeyi planladı. Öğrenciler, komutanlarını teslim etmeme konusunda kararlıydı ve okulda silahlı bir savunma hattı oluşturuldu.

Aynı gün, Genelkurmay, Aydemir’in yerine Kurmay Albay Semih Sancar’ı Harp Okulu Komutanı olarak atadı. Ancak bu atama, direnişi durdurmaya yetmedi. Aydemir’in talepleri netti: Atamalar durdurulmalı, gözaltına alınan subaylar serbest bırakılmalı ve Hava Kuvvetleri’ndeki bazı cuntacılar cezalandırılmalıydı. Ne var ki, bu girişimi ordu içinde geniş bir destek bulamadı. Hükümet ve Genelkurmay’ın hızlı müdahalesiyle olay kontrol altına alındı. 23 Şubat sabahı, Aydemir direnişi sonlandırdığını açıklayarak teslim oldu.

Sonuçlar ve Yankılar

22 Şubat Olayı, büyük bir kaosa yol açmadan bastırılmış olsa da önemli sonuçlar doğurdu:

Talat Aydemir’in Kaderi: Aydemir tutuklandı ve Genelkurmay’da gözaltına alındı. Ancak bu olay, onun son girişimi değildi. Bir yıl sonra, 21 Mayıs 1963’te ikinci bir darbe girişimi düzenledi ve bu kez idam cezasına çarptırıldı.

Ordu İçinde Temizlik: Ayaklanmaya katılan genç subayların bir kısmı emekliye sevk edildi, emeklilik hakkı olmayanlar ise ordudan uzaklaştırıldı.

Harp Okulu Öğrencileri: Direnişe katılan öğrenciler memleketlerine gönderildi.

Affın Gölgesinde: TBMM, 30 Nisan 1962’de olayla ilgili cezai kovuşturma yapılmamasına dair bir yasa çıkararak katılımcıları büyük ölçüde affetti.

Neden Önemli?

22 Şubat Olayı, Türkiye’de askeri müdahalelerin yalnızca sivil hükümetlere değil, ordu içindeki farklı fraksiyonlara karşı da yöneldiğini gösteren çarpıcı bir örnektir. 1960’lı yıllar boyunca asker-sivil ilişkilerindeki gerilimlerin ve ordu içindeki bölünmelerin bir yansıması olarak, bu olay siyasi tarihte kendine özgü bir yer edinmiştir. Talat Aydemir’in liderliğindeki bu hareket, aynı zamanda genç subayların ideolojik motivasyonlarının ve ordu hiyerarşisine meydan okuma cesaretinin bir göstergesidir.

22 Şubat 1962, Türkiye için bir dönüm noktası olmasa da, yakın tarihin dalgalı sularında dikkat çeken bir dalga olarak kaldı. Talat Aydemir’in hikayesi, bir yandan cesaretin, diğer yandan ise başarısızlığın öyküsü olarak hafızalarda yer etti.